Yabancı Mahkeme Kararlarının Türkiye'de Tanınması

Küreselleşen dünyada, mahkeme kararlarının sınır ötesi icrası giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Yabancı mahkeme kararlarının tanınması, yurt dışında verilen kararların Türkiye’de de icra edilebilir hale gelmesini sağlar. Yabancı mahkeme kararlarının tanınması için gerekli şartları ve prosedür, Türk hukukunda 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)’un 50–59. maddelerinde düzenlemektedir.

İçindekiler

• Yabancı bir mahkeme kararı neden Türkiye’de tanınmalıdır?
• Yabancı karar nerede tanınır?
• Tanıma prosedürü nasıl işler?
• Hangi belgeler mahkemeye sunulmalıdır?
• Tanımanın hukuki sonuçları nelerdir?

Yabancı bir mahkeme kararı neden Türkiye’de tanınmalıdır?

Yurt dışında verilen bir karar, Türkiye’de kendiliğinden hukuki sonuç doğurmaz. Bu durum, egemenlik ilkesi gereğidir; bir devletin kamu gücü işlemleri başka bir devlette otomatik geçerlilik iddiasında bulunamaz. Tanıma bu nedenle gereklidir:

• Hukuki güvenlik sağlamak: Karar Türk mahkemelerince incelenir ve iç hukukta geçerlilik kazanır.
• İcra edilebilirlik: Yalnızca tanınan kararlar Türkiye’de icra edilebilir (örneğin alacak, mülkiyet devri).
• Mükerrer davaları önlemek: Aynı uyuşmazlığın Türk mahkemelerinde yeniden görülmesinin önüne geçilmiş olur.
• Hakların kullanılabilmesi: Yabancı kararla kazanılan haklar Türkiye’deki kişiler ve malvarlıklarına karşı ileri sürülebilir.

Yabancı karar nerede tanınır?

Görev ve yetki Türk hukukunda açıkça düzenlenmiştir:

Görev:

MÖHUK m. 58 uyarınca tanıma davalarında Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir.
Karar ticari nitelikte ise Asliye Ticaret Mahkemeleri; aile hukuku kararlarında (boşanma, nafaka) Aile Mahkemeleri görevlidir.

Yetki:

1. Tanıma talebinin yöneltildiği davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
2. Davalının Türkiye’de yerleşim yeri yoksa Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemeleri yetkilidir.
3. Taşınmazlara ilişkin kararlar için taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Tanıma prosedürü nasıl işler?

Tanıma, her iki tarafın katıldığı klasik bir yargılama sürecidir. Yabancı ilama dayanarak tanıma talep eden tarafın başvurusu karşı tarafa tebliğ edilir ve karşı taraf savunma yapabilir.

1. Şekli inceleme: Belgelerin tam ve usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilir.
2. Esas inceleme: Mahkeme, MÖHUK m. 54’teki tanıma şartlarını inceler:
   • Türkiye ile karar ülkesi arasında mütekabiliyet
   • Uyuşmazlığın Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine girmemesi
   • Tebligatın usulüne uygun yapılması ve savunma hakkının tanınması
   • Türk kamu düzenine aykırılık bulunmaması
   • Yabancı kararın kesinleşmiş olması
3. Duruşma: Taraflar duruşmaya çağrılır ve beyanlarını sunar.
4. Mahkeme kararı: Tanıma konusunda hüküm verilir; olumlu karar ile yabancı hüküm Türkiye’de icra edilebilir hale gelir.
5. Kanun yolu: İlk derece kararına karşı iki hafta içinde istinaf başvurusu yapılabilir.

Mahkemeye sunulması gereken belgeler

Başarılı bir tanıma davası için şu belgeler gereklidir:

• Apostil şerhli yabancı mahkeme kararı
• Kararın kesinleştiğini gösteren belge
• Kararın noter onaylı Türkçe tercümesi

Tanımanın hukuki sonuçları

Yabancı mahkeme kararının tanınması, Türk hukukunda geniş etkiler doğurur:

İcra edilebilirlik: Tanınan karar, Türk mahkemesi kararı gibi icra edilebilir. Özellikle:
• Taşınır ve taşınmaz mallara haciz
• Banka hesaplarının ve alacakların haczi
• Tapu kayıtlarına şerh
• Nafaka kararlarının icrası

Kesin hüküm etkisi: Tanınan karar Türkiye’de bağlayıcıdır; aynı konuda yeniden dava açılamaz.

Sicil etkileri: Aile hukuku kararlarında (ör. boşanma), tanımadan sonra nüfus kayıtlarına tescil yapılabilir.