Avrupa Birliği Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) - Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM)

CBAM (SKDM) nedir?

CBAM, üretimlerinde CO2-yoğun olan malları adil bir şekilde fiyatlandırmak ve böylece üçüncü ülkelerde temiz sanayi üretimini teşvik etmek için oluşturulmuş bir Avrupa Birliği telafi sistemidir. 17 Mayıs 2023 tarihinde yürürlüğe giren (AB) 2023/956 sayılı Tüzük bu sistemi kurmaktadır. Bu da 14.07.2021 tarihli bir Komisyon taslağına dayanmaktadır.

CBAM' in (SKDM) gerekçeleri nelerdir?

Avrupa Birliği, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) aracılığıyla, AB'ye giren CO2 yoğun malların üretiminden kaynaklanan CO2 emisyonlarını adil bir şekilde fiyatlandırarak ve AB dışındaki ülkelerde iklime daha az zarar veren endüstriyel üretimi teşvik ederek küresel iklim değişikliği sorunuyla mücadele etmeye çalışıyor. Bu şekilde karbon kaçağı riskinin azaltılması hedeflenmektedir. Karbon kaçağı, Avrupa Birliği'nde yerleşik şirketlerin, AB'ye kıyasla daha az sıkı veya daha gevşek iklim koruma önlemlerine sahip ülkelerde CO2-yoğun üretim yapması veya daha az sıkı iklim koruma düzenlemelerine sahip ülkelerden ithalat yapması durumunda ortaya çıkar. CO2 sınırı ayarlama sistemi, ithal edilen malların CO2 fiyatının yerli ürünlerin CO2 fiyatına karşılık gelmesini, böylece AB'nin iklim hedeflerinin baltalanmamasını ve yerli üreticilerin rekabet açısından dezavantajlı duruma düşürülmemesini sağlamayı amaçlamaktadır.

CBAM ne zamandan itibaren geçerlidir?

CBAM' in geçiş aşaması 2023'ten 2025'e kadar sürecektir. CBAM nihai haliyle 2026'dan itibaren uygulanacaktır.

  • 2023-2025: CBAM geçiş aşaması

Bu geçiş döneminin, etkilenen herkes (ithalatçılar, üreticiler ve yetkili makamlar) için bir pilot aşama veya öğrenme aşaması olarak hizmet etmesi amaçlanmaktadır. CBAM, 1 Ekim 2023'ten 31 Aralık 2025'e kadar olan geçiş dönemi boyunca sadece raporlama yükümlülükleriyle sınırlıdır. CBAM mallarını AB'ye ithal eden ithalatçılar veya dolaylı gümrük temsilcileri, CBAM mallarının ve öncüllerinin üretimi sırasında ortaya çıkan sera gazı emisyonlarını (gri emisyonlar) hesaplamak ve raporlamakla yükümlüdür. Henüz sertifikaların satın alınması veya teslim edilmesi gerekmemektedir.

CBAM aşamalı olarak uygulanmaktadır. Üretimde CO2-yoğun olan ve bu nedenle en büyük karbon kaçağı riskini barındıran belirli mal ve kaynakların ithalatı ilk olarak etkilenecektir. En geç 2024 yılı sonuna kadar AB Komisyonu, CBAM mallarının değer zinciri boyunca başka ürünleri de belirleyecektir. Şu ana kadar CBAM, EU-ETS' deki (Emisyon Ticaret Sistemi) emisyonların yaklaşık %50'sini oluşturan aşağıdaki sektörleri etkilemektedir:

- Alüminyum

- Çimento

- Elektrik

- Gübreler

- Hidrojen

- Demir

- Çelik

  • 2026: Nihai CBAM düzenlemesi

CBAM' den etkilenen malların AB'deki ithalatçıları ulusal makamlara kayıt yaptıracak ve bu makamlardan CBAM sertifikaları da alacaklardır. Üçüncü ülkelerdeki üreticiler ne kayıt yaptırmak ne de CBAM sertifikalarını satın almakla yükümlüdür; bu sadece AB üye ülkelerinden birinde yerleşik ithalatçılar için geçerlidir. CBAM sertifikalarının fiyatı, AB Emisyon Ticaret Sistemindeki (EU-ETS) emisyon sertifikalarının fiyatıyla bağlantılıdır. Menşe ülkelerde zaten ödenmesi gereken her CO2 fiyatı, alınması gereken CBAM sertifikalarının sayısını azaltır. Bu mekanizma, AB pazarında satılan yabancı ve yerli mallar için CO2 fiyatını eşitler.

Raporlama yükümlülükleri ve metodolojisi nelerdir?

CBAM başvuru sahipleri, yıllık CBAM beyanları yerine üç aylık CBAM raporları sunmalıdır. 2023'ün dördüncü çeyreğinden itibaren gri emisyonları kapsayan ilk raporun 31.1.2024 tarihine kadar sunulması gerekmekteydi. Geçiş aşaması süresince hesaplama ve raporlama konusunda esneklik bulunmaktadır. AB yöntemine ek olarak, geçiş aşaması için iki yöntem daha mevcuttur.

  • Yeni yönteme göre tam raporlama (AB yöntemi)
  • Ulusal CO2 fiyatlandırma veya izleme sistemlerinden elde edilen verileri kullanan eşdeğer bir yönteme dayalı raporlama (Aralık 2024'e kadar).

1 Ocak 2025'ten itibaren sadece Avrupa Birliği yöntemi geçerli olacaktır.

Geçiş aşamasında, şirketler hem doğrudan hem de dolaylı emisyonlar hakkında raporlama yapmalıdır. Bildirim sahibinin doğru veya eksiksiz bir CBAM raporu sunmaması halinde cezalar uygulanabilir. Cezalar, bildirilmeyen emisyonların tonu başına 10 ila 50 Avro arasında değişmektedir.



Autor: Senem Kathrin Güçlüer