Yapay Zeka Yasası

Giriş

Avrupa Parlamentosu yapay zekaya ilişkin ilk düzenlemeyi (''Yapay Zeka Yasası'') kabul ederek yasaya dönüştürülmesine bir adım daha yaklaştı. Konsey tarafından kabul edildiğinde, bu yasa şimdiye kadar çıkarılan ilk yapay zeka yasası olacak.

Yapay Zeka Yasası nedir?

Yapay Zeka Yasası, hesap verilebilirlik, gizlilik ve veri güvenliğinin temini için önemli düzenlemeler içermektedir. Ayrıca, Yapay Zeka Yasası ile fikri mülkiyet haklarının korunması ve etik uygulamaların teşviki amaçlanmıştır.

Yapay Zeka Yasası’nın arka planı nedir?

Yapay zeka, şiir yazmaktan sözleşme taslağı hazırlamaya kadar çeşitli görevlerde hem yaratıcı hem de pratik becerileriyle bir çok sektörde devrim yaratmıştır. Yapay zeka gelişmeye devam ettikçe, hayatımızdaki önemi artmakta ve günlük rutinlerimiz ile etkileşimlerimizi önemli ölçüde etkilemektedir. Ancak, yapay zekanın üzerimizdeki bu derin etkisi, karmaşık zorlukları ve tehlikeleri de beraberinde getirmektedir.

Yapay zekanın bu artan etkisi, gizlilik, fikri mülkiyet ve intihal ile ilgili küresel endişelere yol açmıştır. Bu bağlamda, OpenAI CEO'su ve Bill Gates ile birlikte yüzden fazla uzman, yapay zekanın potansiyel tehlikeleri hakkında endişe verici bir bildiri yayınlamışlardır:

"Yapay zeka nedeniyle yok olma riskimiz; salgın hastalıklar ve nükleer savaş gibi diğer toplumsal ölçekli risklerle birlikte küresel bir öncelik olarak değerlendirilmelidir’’

Bu nedenle, yapay zeka ile ilgili olarak ortaya çıkan endişeleri gidermek amacıyla hazırlanan Yapay Zeka Yasası, Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilmiş ve yürürlülüğe girmesi için gereken üçlü görüşmeler başlamıştır. Yapay Zeka Yasası ile saydam, hesap verilebilir, kapsayıcı, çevreci ve fikri mülkiyet haklarına duyarlı yapay zeka kullanımlarının teşviki amaçlanmıştır.

Yapay Zeka Yasası’nın hükümleri nelerdir?

Yapay Zeka Yasası, yapay zeka sistemleri risk seviyelerine göre tasnif etmiş ve dört farklı risk seviyesi belirlenmiştir. Bu bağlamda, her risk seviyesinin uyması gereken kurallar ayrıca düzenlenmiştir.

Yapay Zeka Yasası, biyometrik tanımlama ve kategorizasyon amacıyla yapay zeka kullanımını yasaklamaktadır. Ayrıca, manipülatif teknikler kullanan yapay zeka sistemlerinin kullanılması yasaklanmaktadır. Ek olarak, Yapay Zeka Yasası, insanların zayıflıklarını istismar eden ve bireyleri davranışlarına, ekonomik veya sosyal sınıflarına göre puanlayan yapay zeka sistemlerini de yasaklamaktadır. Profilleme, konum veya suç geçmişine dayalı öngörücü polislik sistemleri ile duygu tanıma sistemlerinin sınır, işyeri ve eğitim kurumlarında kullanılması Yapay Zeka Yasası kapsamında yasaklanmıştır.

Yasa kapsamında, yapay zeka sistemlerinin eğitimlerinde kullanılan veri kümelerine ilişkin şeffaflık yükümlülükleri getirilmiştir. Ayrıca, Yapay Zeka Yasası’na göre, bu veri kümeleri telif hakları ihlal etmemelidir.

Yapay Zeka Yasası’nın kapsamı nedir?

Yapay Zeka Yasası'nın hükümleri, Avrupa Birliği'nde bulunan Yapay Zeka sistemlerinin kullanıcıları, Avrupa Birliği'nde kurulan veya bulunan Yapay Zeka sistemlerinin operatörleri ve sistem tarafından üretilen sonuç Avrupa Birliği'nde kullanılacaksa üçüncü bir ülkede kurulan veya bulunan sağlayıcılar, kullanıcılar ve operatörler için geçerlidir.

Yapay Zeka Yasası’nın uyulmaması durumunda uygulanacak cezalar nelerdir?

Avrupa Birliği’ne üye devletlerin, Yapay Zeka Yasası kapsamındaki ihlalleri önlemek amacıyla cezai düzenlemeler çıkartmaları beklenmektedir. Yapay Zeka Yasası’na göre, bu cezai düzenlemeler, küçük ölçekli işletmeler ile start-upların çıkarlarını dikkate alarak, etkili ve orantılı bir biçimde hazırlanmalıdır.

Yasaklı yapay zeka uygulamaları (Madde 5) ile veri hükümlerine (Madde 10) uyulmaması halinde sorumlular 30.000.000 Avro'ya kadar veya şirketin dünya çapındaki yıllık cirosunun %6'sına kadar (hangisi daha yüksekse) idari para cezasıyla karşılaşabilirer. Madde 5 veya 10’un dışında kalan bir ihlalin yaşanması halinde, sorumlular 20.000.000 Avro'ya kadar veya şirketin dünya çapındaki yıllık cirosunun %4'üne kadar (hangisi daha yüksekse) idari para cezasıyla karşılaşabilirer

İlgili makamlardan gelen resmi taleplere yanıt olarak yanlış veya yanıltıcı bilgi verilmesi halinde, sorumlular 10.000.000 Avro'ya kadar veya şirketin dünya çapındaki yıllık cirosunun %2'sine kadar (hangisi daha yüksekse) idari para cezasıyla karşılaşabilirer

İdari para cezasının tespitinde, ihlalin ciddiyeti ve sonuçlarının vahameti de dahil olmak üzere her bir vakanın özel koşulları gözetilmelidir. Aynı zamanda, sorumlu şirketin veya kişinin büyüklüğü ile pazar payı da dikkate alınmalıdır. Ayrıca, sorumlular, aynı eylemlerine ilişkin daha önce bir idari para cezasına maruz kalmışsa, bu da dikkate alınacaktır.

Yapay Zeka Yasası’na yönelik eleştiriler nelerdir?

Uzmanlar, Yapay Zeka Yasası’nın yapay zeka teknolojisinin ilerlemesini ve gelişmesini yavaşlatacağını iddia ediyor. Aynı şekilde, yasa kapamındaki yapay zeka tanımı, geniş olması nedeniyle uzmanlar tarafından açıklık ve belirlilikten yoksun olduğu için eleştiriliyor. Uzmanlar, bu belirsizlik nedeniyle kuralların tutarlı bir şekilde uygulanmasının zor olabileceğini ve yasa hükümlerinin farklı yorumlanabileceğini ifade ediyorlar.    

Sonuç

Yapay Zeka Yasası, yapay zekanın düzenlenmesinde önemli bir adımdır ve hesap verilebilirlik, gizlilik ve veri güvenliğinin temini için önemli düzenlemeler içermektedir. Ancak, önemle belirtmek gerekir ki Yapay Zeka Yasası henüz yürürlülüğe girmemiştir.

Autor: Gürkan Erdebil
Autor: Müge Şengönül