Uluslararası Hukuk Danışmanlığı

Uluslararası bir hukuk bürosu mu arıyorsunuz? Uluslararası alanda yetkin ve uzman ekibiyle GEMS Schindhelm her ihtiyaç duyduğunuzda yanınızda olur ve sizi değerli deneyimleri ile bilgilendirir. Uluslararası ticaret hukukuyla ilgili çeşitli konular hakkında önceden çevrimiçi bilgi edinin. 

 

Kara Para Aklamanın Önlenmesi: Bilmeniz Gerekenler

Kara para aklama, haksız kazanılmış varlıkların (gerçekte veya görünüşte) yasallaştırılmasına hizmet eden her türlü eylemdir. Kara para aklamanın önlenmesi son yıllarda giderek daha önemli hale gelmiştir. Kara para aklama uyumluluğu, kara para aklamayı önlemeye hizmet eden tüm düzenlemeleri ve önlemleri ifade eder. Özellikle Avrupa düzeyinde kara para aklamanın önlenmesine ilişkin birçok düzenleme yürürlüğe girmiştir. Şirketler için bu, yasalarla çatışmayı önlemek için ek bir koruma anlamına gelmektedir. Bununla birlikte, öngörülen gereksinimlerin uygulanması bazen önemli ölçüde ek çaba gerektirmektedir.

Mevcut yasal gereklilikler daha fazla şeffaflık yaratmayı ve suç aktörlerinin sözde yasal yapıların (“posta kutusu şirketleri” gibi) arkasına saklanmasını önlemeyi amaçlamaktadır. Diğer hususların yanı sıra, "Panama Belgelerinin ortaya çıkması, Avrupa Birliği düzeyindeki son yeni düzenlemelere katkıda bulunmuştur. “Yüksek riskli” üçüncü ülkelerin kontrolü özel bir önem taşımaktadır; diğer hususların yanı sıra amaç, diktatörlükle yönetilen ülkelerden gelen yasadışı kaynaklı fonların Avrupa Ekonomik Alanı'na korumasız bir şekilde girmesini önlemektir.

Kara para aklamanın önlenmesine yönelik strateji ve araçlar aynı zamanda terörün finansmanının önlenmesi için de kullanılmaktadır.

Aşağıdaki yazımızda kara para aklama ve terörün finansmanı konularındaki en önemli soruların cevaplarını sizler için derledik:

İçindekiler

Kara Para Aklamanın Önlenmesinden Ne Anlaşılmaktadır?

Kara para aklamayı önlenmenin amacı, yasa dışı yollardan elde edilen varlıkların yayılmasını durdurmak veya engellemektir. İlgili mevzuat, uyuşturucu ticareti, yasadışı fuhuş, insan kaçakçılığı veya benzer faaliyetler yoluyla elde edilen paranın yasal ekonomik döngüye girmesini ve böylece "aklanmasını" önlemeyi amaçlamaktadır.

Düzenlemelerin çoğu Avrupa Birliği gerekliliklerine dayanmaktadır. Bunlar sürekli değişime tabidir. Birçok uyarlamanın nedeni, teknolojik yeniliklere (örneğin kripto para birimleri) ek olarak, iç pazardaki finansal akışların artan karşılıklı bağımlılığı ve sistemdeki boşlukları bulan ve kullanan bazı suçluların yaratıcılığıdır.    

Terörün Finansmanının ve Kara Para Aklamanın Önlenmesi Neden Önemlidir?

Kara para aklamanın önlenmesi "finans merkezini" ve dolayısıyla AB'deki vatandaşların güvenliğini korumaya hizmet eder: Suç "kurumlarının" girişimciler ve özel şahıslarla iş yapamamasını sağlamayı amaçlar. Bu sayede bir yandan daha fazla güvenilirlik yaratılırken diğer yandan da temel haklar ve ekonomik özgürlüklerin korunması amaçlanmaktadır.

Bu ek olarak, tedbirler kara para aklama şüphesinin bildirilmesi için ulusal merkez ofisler arasındaki iş birliğinin yanı sıra yetkili denetim makamları ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) arasındaki iş birliği ve bilgi alışverişinin geliştirilmesine de yardımcı olacaktır.

Kara Para Aklamanın Önlenmesinin Amacı Nedir ve Hangi Yükümlülükler Yerine Getirilmelidir?

Uyum yükümlülüklerinin temel amacı, yasa dışı yollardan elde edilmiş fonların veya diğer varlıkların yasal ekonomik döngüye dahil edilmesini önlemektir. Başka - basit bir deyişle - amaç "kara paranın" "aklanmasını" önlemektir.

Burada odak noktası, şirketlerin ve karmaşık kurumsal yapıların arkasında hangi "gerçek kişilerin" (insanların) olduğunu bulmaktır.

Bu amaçla Avrupa Birliği ve üye devletleri, kara paranın aklanmasının önlenmesine yönelik kapsamlı bir dizi kural tanımlamayı ve tedbirler uygulamayı taahhüt etmişlerdir. 

Özellikle, her türlü mal tüccarı, yani ticari olarak mal satan herkes bu tedbirlerle yükümlüdür: Belirli hacimlerdeki nakit işlemler için, sözleşme ortaklarını kapsamlı bir kontrole tabi tutmakla yükümlüdürler. Kapsamlı bir risk analizinin yanı sıra, iç güvenlik önlemleri de uygulanmalıdır. Ayrıca, veriler yetkili denetim makamına iletilmeli ve her zaman güncel tutulmalıdır.

Bu iç güvenlik önlemleri, diğer hususların yanı sıra şunları içerir:  

  • Riskleri yönetmek için ilkeler, prosedürler ve denetimler
  • Müşterilere karşı özen yükümlülüğü (“Müşterinizi Tanıyın” olarak adlandırılan süreçler)
  • Kapsamlı dokümantasyon
  • Şüpheli vakaların bildirilmesi
  • Verileri kaydetme ve arşivleme yükümlülüğü 
  • Kara para aklamanın önlenmesinden sorumlu görevli kişi (belirli bir şirket büyüklüğünden itibaren) 

Yükümlülüklere uyulmaması, önemli para cezaları ve ihlalin ve bundan sorumlu kişinin kamuoyuna açıklanması gibi ciddi yaptırımlarla sonuçlanabilir.

Kimler Kara Para Aklamayı Önleme Düzenlemelerine Tabidir?

Özellikle aşağıdaki “yükümlü kuruluşlar” kara para aklama uyumluluğuna tabidir: 

  • Bankalar ve kredi kuruluşları
  • Finansal hizmet sağlayıcılar
  • Denetçiler ve vergi danışmanları (mali müşavirler)
  • Emlakçılar
  • Avukatlar ve noterler 
  • Bazı sigorta şirketleri ve sigorta brokerları
  • Belirli hacmin üzerindeki nakit işlemleri gerçekleştiren tüccarlar 
  • Belirli hacmin üzerindeki nakit dışı işlemler için sanat tacirleri veya komisyoncuları

Kara Para Aklamanın Önlenmesi Nasıl İşler? 

Uyumluluğun merkezinde, yükümlü tarafların müşterilerinin kapsamlı ve dikkatli bir şekilde incelenmesi yer alır.

Örneğin “Müşterinizi Tanıyın” kontrolleri ile, mülkiyet yapıları açıklığa kavuşturulmalı, intifa hakkı sahipleri doğrulanmalı ve bir işlemin ekonomik arka planı incelenmelidir. Bu, şirkette içinde bir risk sınıflandırması, bir risk analizi ve buna karşılık gelen risk temelli önlemler gerektirir. Tüm bunlar dahili bir durum tespiti (due diligence) sürecinde gerçekleştirilir. Başlangıç noktası olarak şu temel ilke baz alınmalıdır: Belirlenen risk ne kadar yüksekse, gösterilmesi gereken özen de o kadar fazla olacaktır. 

Kara para aklama risklerini azaltmak için yükümlü kuruluşların dahili durum tespiti önlemleri oluşturmaları gerekmektedir. Bunlar, diğer hususların yanı sıra şunları içerir:

  • Kara para aklama düzenlemelerine uyum için bir dizi kuralın (ilkeler, prosedürler, denetimler) geliştirilmesi
  • Kara para aklamanın önlenmesinden sorumlu görevli kişinin atanması 
  • Kara para aklamayı önleme tedbirlerinin gözden geçirilmesi ve daha da geliştirilmesi
  • Sorumlu çalışanların güvenilirlik kontrolü 
  • Çalışan eğitimi
  • Yetkili kurumlar için bir irtibat kişisinin atanması ve bir ihbar merkezinin (ihbarcı) oluşturulması
  • İlgili belgelerin saklamasına dair kapsamlı yükümlülük

Farklı Özen Yükümlülükleri Nelerdir? 

Kara para aklamanın önlenmesi bağlamında, ilgili sözleşme ortaklarının risk derecesine bağlı olarak uygulanan farklı özen yükümlülükleri vardır: Genel, basitleştirilmiş ve geliştirilmiş özen yükümlülükleri.  

1. Genel Özen Yükümlülükleri:  

Bunlar, diğer hususların yanı sıra, sözleşme ortağının kimlik tespiti yükümlülüklerini, intifa hakkı sahibinin açıklığa kavuşturulmasını, politik olarak maruz kalan kişilerin belirlenmesini, iş ilişkisinin amacının açıklığa kavuşturulmasını ve iş ilişkisinin ve sonuçta ortaya çıkan işlemlerin sürekli izlenmesini içerir.

2. Basitleştirilmiş Özen Yükümlülükleri:

Bunlar, iş ilişkisi için düşük bir risk tespit edilmişse uygulanır. Bu durumda, basitleştirmeler öncelikle kimlik doğrulama bağlamında sağlanır.

3. Geliştirilmiş Özen Yükümlülükleri:

Risk analizinin bir parçası olarak kara para aklama riskinin arttığı tespit edilirse, ilgili iş ortakları daha yakından incelenmelidir. Bu kategori, "politik olarak maruz kalan kişiler" olarak adlandırılan veya yüksek hacimli ve artan karmaşıklıktaki işlemleri içerir.

"Müşterinizi Tanıyın" İlkesi İle Ne Kastedilmektedir?

"Müşterinizi Tanıyın" kontrolü potansiyel müşterilerin kesin olarak belirlenmesini sağlar. Bu zorunlu kontrol, iş ortağı hakkında kesin bilgi edinilmesine yardımcı olur.

Genel olarak aşağıdaki bilgiler talep edilir: 

  • Sözleşme ortağı kimdir (şirket şekli, kayıtlı ofis, sektör, şirket büyüklüğü, çalışan sayısı, vb.)?
  • Tüzel kişiliği kim temsil ediyor (genel müdür, imza yetkilileri, vb.)?
  • Şirkette hangi mülkiyet ve denetim yapıları geçerlidir?
  • İş ortağına sahip olan veya onu kontrol eden herhangi bir intifa hakkı sahibi var mı?
  • İş ilişkisini tehlikeye atabilecek başka riskler var mı (genel müdüre karşı yaptırımlar, politik olarak maruz kalan kişiler)?

“Müşterinizi Tanıyın” denetimi sırasında belirli riskler ortaya çıkarsa, yetkili makama bildirimde bulunma yükümlülüğü olabilir. Verilerin güvenli bir şekilde saklanması zorunludur.

Üçüncü Ülkelerde Kara Para Aklamayı Önleme Denetimlerinin Amacı Nedir?

Avrupa Komisyonu 2020 yılında, Avrupa Birliği'nin kara para aklama ve terörün finansmanının önlenmesine yönelik gerekliliklerinin uygulanmasını, izlenmesini ve kontrolünü iyileştirmek için bir eylem planı sundu. Burada formüle edilen kılavuz ilkeler, özellikle "riskli" üçüncü ülkelerin gözden geçirilmesine yönelik hükümler de içermektedir. Bu anlamda, kara para aklamanın önlenmesine yönelik düzenlemeleri yetersiz olan ülkelerin listeleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu ülkelerle yapılan mali işlemler ek özen yükümlülüklerine tabidir.

Uluslararası çalışma grubu "Financial Action Task Force (On Money Laundering)" ("FATF")  - Kara Paranın Aklanmasına İlişkin Mali Eylem Görev Gücü - kara para aklama ve terörün finansmanının önlenmesine yönelik standartlar belirlemiştir ve AB üye ülkelerinin bu standartlara uyumunu düzenli olarak gözden geçirmektedir. Yüksek riskli üçüncü ülkeler listesi sürekli olarak değerlendirilmektedir.

Kara Para Aklamanın Önlenmesinde Yetersiz Kalınması Durumunda Ne Gibi Yaptırımlar Beklenebilir?

Kara para aklama uyumluluğuna uymayan ya da yeterince uymayan yükümlüler ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalırlar. Avrupa Birliğin’de para cezaları 150.000,00 EURO'ya kadar çıkabilir ve özellikle ciddi suçlar söz konusu olduğunda beş milyon EUR'ya ve hatta mali yıldaki toplam cironun %10'una kadar çıkabilir. Ek olarak düzenleyici yaptırımlar da mümkündür. Ayrıca, tespit edilen suçlar kamuya açıklanır ve bu da bir şirketin itibarına önemli ölçüde zarar verebilir ("boyunduruk işlevi").

Tüm bunlara ek olarak, kara para aklama veya terörün finansmanına yardım ve yataklık etmekten suçlu bulunan herkes için cezai mahkûmiyet riski vardır.

Türkiye'de kara para aklama ile mücadelede yetersizlik, 5549 sayılı Kanun ve MASAK düzenlemelerine göre cezalandırılır. Hapis cezaları: TCK Madde 282’ye göre, kara para aklama suçu işleyenler 3-7 yıl hapis, bilgi gizliliği ihlali için 1-3 yıl hapis alır. KYC ihlali, şüpheli işlem bildirmeme, eğitim/denetim eksikliği için idari para cezaları ve adli para cezaları söz konusu olmaktadır. İhlaller, itibar kaybı, lisans iptali veya faaliyet kısıtlamalarına yol açabilir. FATF gri liste statüsü, cezaların sıkı uygulanmasını gerektirir.

Kara Para Aklamanın Önlenmesine İlişkin Hukuki Danışmanlık 

Kara para aklamanın önlenmesi ve terörün finansmanı hakkında daha fazla bilgi edinmek ister misiniz? Yetkin ekibimiz size tavsiyelerde bulunmaktan ve tüm sorularınızda size destek olmaktan memnuniyet duyacaktır.

Mali ve ticari ceza hukuku alanında başka bir endişeniz mi var? Kapsamlı Mali ve Ticari Ceza Hukuku hizmet portföyümüz hakkında daha fazla bilgi edinin.