Kripto Varlıklara İlişkin Düzenlemeler İçeren Sermaye Piyasası Kanunu'nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

02 Temmuz 2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Sermaye Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına İlişkin 7518 Sayılı Kanun kripto varlıklarla ilgili çok önemli düzenlemeleri içeriyor. Bu inceleme, diğer ülkelerde benimsenen düzenleyici yaklaşımlarla karşılaştırmalar yaparak kanunun temel hükümlerinin ayrıntılı bir analizini sunmayı amaçlamaktadır.

Kanunun ana hatları şu şekilde:

• Tanımlama: Kripto varlıklar, dağıtılmış defter teknolojisi veya benzeri bir teknoloji kullanılarak oluşturulan, dijital ağlar üzerinden dağıtılabilen ve değer veya hakları ifade etme yeteneğine sahip maddi olmayan varlıklar olarak tanımlanıyor.

• Lisanslama: Kripto varlık hizmeti sunan platformlar ve aracı kurumlar, Sermaye Piyasası Kurulu'ndan (SPK) lisans almak zorunda olacak (Madde 3). Mevcut platformlar bir ay içinde başvurularını Kurul'a sunmak zorundadır. Aksi halde, üç ay içinde tasfiye işlemine başlamak zorundadırlar (Geçici 11. Madde). Bu lisanslama gerekliliği, kripto varlık alanında yalnızca nitelikli ve saygın kuruluşların faaliyet göstermesini sağlamayı, yatırımcının korunmasını ve piyasa bütünlüğünü teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

• Kripto Şirketlerinin Yapıları: Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının asgari ödenmiş sermaye tutarları Kurul tarafından belirlenecek ve mevcut sağlayıcılara bu tutarları karşılamaları için süre tanınacaktır. Ayrıca, hizmet sağlayıcılarının organizasyon, sermaye yeterliliği, bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları gibi konularda belirlenen kurallara uymaları gerekecektir (Madde 3). Bu gereklilikler, kripto varlık şirketlerinin finansal istikrarını ve operasyonel sağlamlığını sağlamak için tasarlanmıştır.

• İşlem Gösterme: Kripto varlık platformları, belirli kriterleri karşılayan varlıkları listeleyebilecek ve yatırımcılara alım-satım imkânı sunabilecek (Madde 4). Bu hüküm, kripto varlıkların şeffaf ve düzenli bir şekilde alım satımını kolaylaştırmayı ve yatırımcılara yalnızca nitelikli varlıkların sunulmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

• Piyasa Gözetimi: SPK, kripto varlık piyasalarını gözetim altında tutacak ve piyasa bütünlüğü ve yatırımcıların korunması için gerekli adımları atacak (Madde 9). Bu, düzenlemelerin uygulanmasını, piyasa manipülasyonunun ele alınmasını ve potansiyel dolandırıcılık veya suistimalin araştırılmasını içerir.

• Reklamlar: Kripto varlıklara ilişkin reklamlar, SPK tarafından belirlenen usullere uygun olarak yapılacak (Madde 4). Bu şekilde, yatırımcılara zarar verebilecek yanıltıcı veya aldatıcı pazarlama uygulamalarını önlemek amaçlanmaktadır.

• Vergilendirme: “Gayrı maddi varlık” olarak tanımlanan kripto varlıklardan elde edilen kazançlar vergilendirilecek; ancak vergiye ilişkin düzenlemenin sonradan ayrıca yapılacağının öngörülmüş olması Kripto varlıklar konusundaki en önemli hususlardan birisi konusunda belirsizlik yaratmıştır (Madde 11).

Diğer Ülkelerdeki Düzenlemeler

Avrupa Birliği'nin MiCA Düzenlemesi

Avrupa Birliği, 16 Mayıs 2023'te kabul edilen "Kripto Varlık Piyasasına İlişkin İlk Yasal Çerçeve (MICA)" ile kripto varlıkları, kripto varlık satıcılarını ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarını düzenleyerek AB genelinde uyumlu bir yasal çerçeve oluşturdu. MICA, finansal istikrarı korumayı, kripto varlık yatırımcılarını daha iyi korumayı ve kara para aklama ile terörizmin finansmanını engellemeyi hedefliyor

Financial Stability Board (FSB)

FSB, Ekim 2022'de yayınladığı raporla kripto varlık faaliyetleri ve pazarlarının düzenlenmesi hakkında dokuz öneride bulunmuştur. Bu öneriler, düzenleyici yetkiler, genel düzenleyici çerçeve, sınır ötesi iş birliği ve veri toplama gibi alanları kapsamaktadır. Türkiye’de yürürlüğe giren kanun da bu önerileri belli ölçüde içermektedir.

Karşılaştırma Tablosu: Türkiye ve Diğer Ülkeler

	Düzenleme Çerçevesi	Lisanslama Şartları	Vergilendirme
Türkiye	SPK kapsamında kripto varlıkların tanımı ve SPK'nın geniş yetkileri	Kuruldan lisans alma zorunluluğu, platformların lisanslanması ve düzenlenmesi	Kripto varlıkların kazançları gayri maddi varlık olarak vergilendirilecek
Avrupa Birliği (MiCA)	AB genelinde uyumlu yasal çerçeve, finansal istikrar ve yatırımcı koruması	Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının lisanslanması ve düzenlenmesi	Kripto varlık kazançları üye devletler arasında otomatik bilgi değişimi ile vergilendirilir
ABD	Henüz federal düzeyde kapsamlı bir çerçeve yok, eyalet bazında farklılık gösteriyor	Eyalet bazında lisanslama, bazı eyaletlerde BitLicense uygulaması	Kripto varlık kazançları sermaye kazançları olarak vergilendirilir
Japonya	Kripto varlıklar finansal enstrüman olarak düzenlenir	Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının FSA tarafından lisanslanması	Kripto varlık kazançları genel gelir olarak vergilendirilir
Avustralya	Kripto varlıklar gayri maddi varlık olarak kabul edilir	Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının AUSTRAC'a kaydolması zorunlu	Kripto varlık kazançları sermaye kazançları olarak vergilendirilir

Kanun ile ilgili avantajlar ve dezavantajlar

ARTILAR	EKSİLER
Kanun, kripto varlıkların genel çerçevesini çiziyor olması açısından ülkemizde cazip bir yatırım aracı olarak görülen, ancak güvenilmeyen kripto varlıklara ilişkin önemli bir adım.	Kanun daha çok Kripto Varlık Hizmeti Sağlayıcılarının yapısına odaklanmış vergi gibi çok temel düzenlemeleri sonraya bırakarak belirsizlik yaratmıştır.
Kanun, Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarına lisans alma koşulu ile birlikte faaliyet alanlarını belirleme, sermaye ve ortaklık yapısı konularında şartlar getirerek bu alanda hizmet verenlerin sağlam bir yapıda olmasını sağlamayı hedeflemiştir.	Lisans alma ve sermaye/ortaklık yapısına ilişkin düzenlemeler SPK’nın yatırımcı tazmin hükümlerine tabi olmayan Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının işlemlerinin kamu güvencesi altında olduğu anlamına gelmiyor. Kanunda MiCA’dakine paralel olarak iflas gibi durumlarda yatırımcıyı koruyacak bir yedek akçe düzenlemesi de yok.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının varlıkları ile müşterilerin varlıklarının birbirine karışmaması, Hizmet Sağlayıcıların borçları nedeniyle müşterilerin yatırımlarına gidilememesi, müşterinin varlığının zimmete geçirilmesi halinde takibine ilişkin özel usul ve ağır ceza gibi yatırımcıyı korumaya yönelik tedbirler alınmıştır.	Bu tedbirlerin risk gerçekleştikten sonra yani zimmete geçirme gibi durumlar gerçekleştikten sonrasına ilişkin olduğu halbuki risk gerçekleşmeden yani yatırımcının varlıkları zarar görmeden önce yukarıda da belirtildiği gibi yedek akçe gibi risk gerçekleştikten sonra bir nevi sigorta işlevi görecek bir yapının oluşturulması gerektiği yönünde eleştiriler yapılıyor.

Sonuç

Türkiye, yürürlüğe giren kanun ile kripto varlıkları düzenlemeye dair bir adım atıyor. SPK’ya geniş yetkiler veren ve vergi gibi birçok hususu sonradan yapılacak ek düzenlemelere bırakan kanun daha çok Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının yapısına, lisanslanmasına odaklanmıştır.

Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının sağlam bir yapıda olmasına özen gösterilmiş olduğu ve zimmet gibi suçlarda ağır sorumluluk getirilerek önceki kötü tecrübelerden hareketle birtakım tedbirler alınmış olması çok olumlu adımlar olarak görülse de riskli durumlarda yedek akçe gibi yatırımcının mevduatını anında güvence altına alacak bir takım somut tedbirlerin de alınması gerektiği açıktır. Ayrıca vergi gibi çok temel konuların düzenlenmesi de sonraya bırakılarak çok temel bir hususta belirsizlik yaratıldığı görülmektedir.

Autor: Emre Kurt